რა შემთხვევაში ითვლება გადამზიდველი პასუხისმგებელად ტვირთის დაკარგვაზე?

სატრანსპორტო ხელშეკრულება განსაზღვრავს მხარეთა ვალდებულებებსა და პასუხისმგებლობას ტვირთის ან მგზავრის უსაფრთხო გადაყვანის პროცესში. თუ ხელშეკრულება სწორად არ არის გაფორმებული, შეიძლება წარმოიქმნას უთანხმოებები ან გაუგებრობები საფასურის, პასუხისმგებლობისა და სხვა მნიშვნელოვანი პირობების გარშემო, რაც საბოლოოდ გამოიწვევს ხანგრძლივ დავებს ან ფინანსურ ზარალს. ამიტომ, აუცილებელია ხელშეკრულების დეტალური განხილვა, რათა ორივე მხარეს ჰქონდეს მკაფიო წარმოდგენა პირობებზე.

Incoterms არ არის პირდაპირი სამართლებრივი აქტი, არამედ საერთაშორისო სავაჭრო პალატის წესები. თუმცა, მათი მითითება ხელშეკრულებაში ძალზე გავრცელებულია, რადგან ზუსტად განსაზღვრავს, ვინ რაზე აგებს პასუხს — საფასურის, ტრანსპორტის, დაზღვევის თუ საბაჟო გადასახადების საკითხში. ისინი საორიენტაციოდ გამოიყენება ქართულ სამართლებშიც, თუ მხარეები შეთანხმდნენ.

თუ აღმოჩნდა, რომ სატვირთო მანქანაში ან გემში გადააქვთ უკანონო ნარკოტიკი, შეიძლება დადგეს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა. გადამზიდველმა უნდა დაამტკიცოს, რომ არ იცოდა ტვირთის შიგთავსის შესახებ და არ ყოფილა თანამონაწილე. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მას ემუქრება თავისუფლების აღკვეთა და კომპანიის ლიცენზიის დაკარგვაც.

ზოგჯერ დამკვეთი მიაწვდის არაზუსტ ან დაუმთავრებელ მონაცემებს ტვირთის წონის, ზომის, სახიფათო თვისებების შესახებ. ეს იწვევს პრობლემებს კონტროლისა და უსაფრთხოებისთვის. თუ გადამზიდველმა ასეთ მონაცემებზე დაყრდნობით ააწყო ლოგისტიკა და მოხდა ინციდენტი, დამკვეთი შეიძლება გახდეს პასუხისმგებელი.

ხშირად ხდება, რომ საბაჟო ორგანო აცხადებს ეჭვს დეკლარაციის სიზუსტეზე یا ეტიკეტებზე. შედეგად, ტვირთს აჩერებს, სანამ არ მოხდება დამატებითი დოკუმენტების წარდგენა ან შემოწმება. დამკვეთმა უნდა იმუშაოს ბროკერთან ან თავად დაიცვას თავისი პოზიცია საბაჟო სამსახურში. თუ განცხადება არ დაკმაყოფილდა, შესაძლებელია საჩივრის შეტანა.

მომხდარა შემთხვევები, როცა ტვირთი ადგილზე მივიდა, მაგრამ მიმღები უარს აცხადებს მიღებაზე, ვთქვათ, ფასის ზრდის თუ სხვა მიზეზით. ასეთი ქცევა არღვევს ხელშეკრულებას. გადამზიდველი იძულდება, ტვირთი სადმე დასაწყობად განათავსოს, გაწიოს ხარჯები. არსებობს კანონი, რომლითაც გადამზიდველს შეუძლია გაყიდოს ტვირთი ლეგალური გზით, თუ არავინ იხდის ხარჯებს.

სახიფათო (Hazardous) ტვირთი თითქმის ყოველგვარი კანონმდებლობით მოითხოვს სპეციალურ ნებართვას ან ლიცენზიას. საერთაშორისო დონეზე ADR-ის კატეგორიები ავალდებულებს, რომ სატრანსპორტო კომპანია ფლობდეს განსაზღვრულ ტექნიკას, ტრენინგ მიღებულ პერსონალს. ლიცენზიის გარეშე ახდენენ გადაზიდვას, ეს სისხლისსამართლებრივადაც დასჯადია.

ზოგჯერ დამკვეთმა შეჰყავს ტვირთის გამოცხადებული ღირებულება ზედნადებში, რათა პრეტენზიისას بتوانოს ანაზღაურების მიღება სწორედ ამ ბაზაზე. თუ ღირებულება არ არის მითითებული, კანონით შეიძლება არსებობდეს ლიმიტირებული კომპენსაცია. ჰააგა-ვიზბის, CMR და სხვა კონვენციებში პასუხისმგებლობის ლიმიტი ხშირად არის კგ-ზე ფიქსირებული თანხა.

საშიში ტვირთები მოითხოვს სპეციალურ დაშვებას, შეფუთვას, ეტიკეტირებასა და ტრანსპორტირების წესებს, რომლებიც განსაზღვრულია ADR (სახმელეთო კონვენცია), IMDG Code (საზღვაო), ICAO/IATA (საჰაერო). მკაცრად კონტროლდება, ვინ იღებს ასეთ ტვირთს, როგორ ეცნობა საფრთხის კლასს, როგორია დაშვების დოკუმენტები.