მგზავრთა გადაყვანა საავტომობილო ტრანსპორტით რომელ ნორმატიულ აქტებს ემორჩილება?

სახიფათო (Hazardous) ტვირთი თითქმის ყოველგვარი კანონმდებლობით მოითხოვს სპეციალურ ნებართვას ან ლიცენზიას. საერთაშორისო დონეზე ADR-ის კატეგორიები ავალდებულებს, რომ სატრანსპორტო კომპანია ფლობდეს განსაზღვრულ ტექნიკას, ტრენინგ მიღებულ პერსონალს. ლიცენზიის გარეშე ახდენენ გადაზიდვას, ეს სისხლისსამართლებრივადაც დასჯადია.

ზღვის გადაზიდვაში კონოსამენტი არის მთავარი დოკუმენტი, რომელიც ადასტურებს, რომ გადამზიდველმა ჩაიბარა ტვირთი და უნდა გადასცეს აღნიშნული დოკუმენტის მფლობელს დანიშნულ პორტში. ეს არის როგორც ნაკისრი ვალდებულების დამადასტურებელი, ისე საკუთრების/ზედნადების მსგავსი საბუთი, რომელიც შეიძლება გადაუფორმდეს მესამე პირს.

სამოქალაქო დავებში თითქმის არ გამოიყენება თავისუფლების აღკვეთა, თუ ეს არაა სისხლისსამართლებრივი დანაშაული. გადამზიდველის დაუდევრობა ან ხელშეკრულების შეუსრულებლობა მხოლოდ ფინანსურ ანაზღაურებას ითვალისწინებს. საპატიმრო შესაძლებელია მხოლოდ, თუ გამოვლინდა განზრახ დანაშაული (მაგ. თაღლითობა, კონტრაბანდა).

Incoterms არ არის პირდაპირი სამართლებრივი აქტი, არამედ საერთაშორისო სავაჭრო პალატის წესები. თუმცა, მათი მითითება ხელშეკრულებაში ძალზე გავრცელებულია, რადგან ზუსტად განსაზღვრავს, ვინ რაზე აგებს პასუხს — საფასურის, ტრანსპორტის, დაზღვევის თუ საბაჟო გადასახადების საკითხში. ისინი საორიენტაციოდ გამოიყენება ქართულ სამართლებშიც, თუ მხარეები შეთანხმდნენ.

თუ ტვირთი ჩაიბარეს განსაზღვრული დოკუმენტაციით (მაგ. ზედნადები, კონოსამენტი ან საავიაციო საბილეთო დოკუმენტი) და დანიშნულ ადგილამდე არ მიიტანეს სრულად ან ნაწილობრივ, გადამზიდველი შეიძლება გახდეს პასუხისმგებელი. ეს შეიძლება იყოს გამოწვეული დაუდევრობით, არასათანადო ინახავს, არასწორი ჩატვირთვით, მარშრუტის დარღვევით ან სხვა გარემოებით, რაც მის უშუალო კონტროლქვეშაა.

როცა გადამზიდველი იტვირთავს ტვირთს, ჩვეულებრივ იღებს ზედნადებს (Wayout list) ან ინსპექციის აქტს. მასში წერია ტვირთის დასახელება, რაოდენობა, ხარისხი, შეფუთვა. თუ ნაკლი შეიმჩნევა, ტვირთის მიმღები ან გამგზავნი აკეთებს აღნიშნვას. ანალოგიურად, დანიშნულ პუნქტში მიმღები შეიძლება შეამოწმოს ამოიწურა თუ არა დრო, გაფუჭდა თუ არა საქონელი.

ზოგჯერ ტვირთი ზიანდება გადაზიდვისას იმიტომ, რომ დამკვეთმა არ მიიღო სათანადო ზომები მისივე პროდუქტების შესაფუთად. თუ დადგინდება, რომ ზიანი მხოლოდ არასათანადო შეფუთვის ბრალია, გადამზიდველი პასუხისმგებლობას არ დაექვემდებარება. შესაბამისად, დოკუმენტებში უნდა იყოს მითითებული, ვისი ვალდებულება იყო შეფუთვა და რა სტანდარტებით.

სატრანსპორტო ხელშეკრულება განსაზღვრავს მხარეთა ვალდებულებებსა და პასუხისმგებლობას ტვირთის ან მგზავრის უსაფრთხო გადაყვანის პროცესში. თუ ხელშეკრულება სწორად არ არის გაფორმებული, შეიძლება წარმოიქმნას უთანხმოებები ან გაუგებრობები საფასურის, პასუხისმგებლობისა და სხვა მნიშვნელოვანი პირობების გარშემო, რაც საბოლოოდ გამოიწვევს ხანგრძლივ დავებს ან ფინანსურ ზარალს. ამიტომ, აუცილებელია ხელშეკრულების დეტალური განხილვა, რათა ორივე მხარეს ჰქონდეს მკაფიო წარმოდგენა პირობებზე.

თანამედროვე ეპოქაში მხარეები ხშირად ახორციელებენ ურთიერთობას ელექტრონულად. შესაძლებელია, სარეკვიზიტო ველები შეავსონ ვებ-გვერდზე, დადასტურონ E-sign ან ელფოსტით გაუგზავნონ დამოწმებული დოკუმენტი. ეს ითვლება კანონიერად, თუ არსებობენ იმპორტის/ექსპორტის სამართლით მიღებული ელექტრონული ფორმის წესი.