რა უნდა გავაკეთო, თუ ჩემი ტვირთი საბაჟოზე შევიდა დაპატიმრებაში?

ხშირად მთავარ გადამზიდველს აქვს უფლება, რომ ტვირთი სხვა კომპანია-ქვეკონტრაქტორს გადააბაროს, თუ ამას ხელშეკრულება უშვებს. ეს ეწოდება subcontracting. მთავარი გადამზიდველი მაინც მთავარი პასუხისმგებელი რჩება დამკვეთის წინაშე, თუმცა ქვეკონტრაქტორსაც შეიძლება ჰქონდეს თავისი ვალდებულებები.

ზოგჯერ ტვირთი ზიანდება გადაზიდვისას იმიტომ, რომ დამკვეთმა არ მიიღო სათანადო ზომები მისივე პროდუქტების შესაფუთად. თუ დადგინდება, რომ ზიანი მხოლოდ არასათანადო შეფუთვის ბრალია, გადამზიდველი პასუხისმგებლობას არ დაექვემდებარება. შესაბამისად, დოკუმენტებში უნდა იყოს მითითებული, ვისი ვალდებულება იყო შეფუთვა და რა სტანდარტებით.

CMR კონვენცია არეგულირებს საერთაშორისო საავტომობილო სატვირთო გადაზიდვებს. იგი აწესებს სტანდარტს, როგორ უნდა მოხდეს ტვირთის ზედნადების შევსება, საიდან სად მიდის ტვირთი, ვინ არის პასუხისმგებელი, რა წესებით ხდება დავების გადაწყვეტა და ანაზღაურების დათვლა ტვირთის დაკარგვისა თუ დაზიანების შემთხვევაში. იგი მოქმედებს მაშინ, როცა ტვირთი იგზავნება ერთი წევრი ქვეყნიდან მეორეში.

ტვირთის დროულად მიტანა განისაზღვრება ხელშეკრულებაში დადებული ვადით. თუ ხელშეკრულებაში წერია კონკრეტული თარიღი ან დროის შუალედი, გადამზიდველმა უნდა შეასრულოს ეს პირობა. თუ ასეთ ვადას ვერ ასრულებს, შეიძლება დაზარალებულმა მხარემ მოსთხოვოს დაგვიანებისთვის კომპენსაცია. თუმცა, ზოგჯერ პრეტენზია არ წარმოიქმნება, თუ დაგვიანება გამოწვეულია ფორსმაჟორით ან დამკვეთის ცოდვით.

Incoterms არ არის პირდაპირი სამართლებრივი აქტი, არამედ საერთაშორისო სავაჭრო პალატის წესები. თუმცა, მათი მითითება ხელშეკრულებაში ძალზე გავრცელებულია, რადგან ზუსტად განსაზღვრავს, ვინ რაზე აგებს პასუხს — საფასურის, ტრანსპორტის, დაზღვევის თუ საბაჟო გადასახადების საკითხში. ისინი საორიენტაციოდ გამოიყენება ქართულ სამართლებშიც, თუ მხარეები შეთანხმდნენ.

მხარეებს შეუძლიათ შეთახმდნენ, რომ ნებისმიერი დავა, რაც ამ ხელშეკრულებით წარმოქმნება, გადაწყდეს არბიტრაჟში במקום სასამართლოში. ამისათვის საჭიროა ‘არბიტრაჟული ჩანაწერის’ ჩართვა ხელშეკრულებაში. მასში აღნიშნავენ, რომელ არბიტრაჟში წარსდგება საკითხი და რომ მისი გადაწყვეტილება závaznýა მხარეებისთვის.

დიდი საზიარო პრაქტიკა არსებობს, როცა მხარეები თავიდან ცდილობენ მედიაციას ან მოლაპარაკების მაგიდაზე დაჯდომას, რათა სასამართლოს ხანგრძლივი გზა აირიდონ. ეს აჩქარებს გადაწყვეტას და რჩება საქმიანი ურთიერთობაც. როცა დავა ძირითადად ფინანსურია და ორ სისხარტენიან კომპანიას შორისაა, ხშირად ურჩევნიათ შეთანხმდნენ.

შესაძლოა ხელშეკრულებით ჩაინიშნოს, რომ გადამზიდველი承担ებს მხოლოდ X ლარამდე პასუხისმგებლობას ზიანზე. ეს ლიმიტირება არ უნდა იყოს მკაცრად წინააღმდეგი სავალდებულო ნორმების. ზოგჯერ საერთაშორისო კონვენციებიც აწესებს ლიმიტს (CMR, საზღვაო). თუმცა, სასამართლომ შეიძლება უგულებელყოს ლიმიტი, თუ ის გამიზნულად დაბალია და უსამართლობა იკვეთება.

სამოქალაქო დავებში თითქმის არ გამოიყენება თავისუფლების აღკვეთა, თუ ეს არაა სისხლისსამართლებრივი დანაშაული. გადამზიდველის დაუდევრობა ან ხელშეკრულების შეუსრულებლობა მხოლოდ ფინანსურ ანაზღაურებას ითვალისწინებს. საპატიმრო შესაძლებელია მხოლოდ, თუ გამოვლინდა განზრახ დანაშაული (მაგ. თაღლითობა, კონტრაბანდა).