იურიდიული პასუხიმგებლობის ლიმიტირება სატრანსპორტო ხელშეკრულებაში კანონიერია?

თუ კომპანიონის ბიზნესი არის საკურიერო მომსახურება, შეიძლება ხშირად შეგხვდეთ მომხმარებელი, რომელიც ამბობს, რომ ამანათი ფეხში დაუსვეს, ან დაგვიანებით მიუტანეს. კომპანიის ინტერესია, ხელშეკრულებაში მკაფიოდ ეწეროს დროის შუალედი, პასუხისმგებლობის ლიმიტი და გამონაკლისები (მაგ. გარე მიზეზები).

საშიში ტვირთები მოითხოვს სპეციალურ დაშვებას, შეფუთვას, ეტიკეტირებასა და ტრანსპორტირების წესებს, რომლებიც განსაზღვრულია ADR (სახმელეთო კონვენცია), IMDG Code (საზღვაო), ICAO/IATA (საჰაერო). მკაცრად კონტროლდება, ვინ იღებს ასეთ ტვირთს, როგორ ეცნობა საფრთხის კლასს, როგორია დაშვების დოკუმენტები.

Declared Value შეიძლება იყოს უბრალოდ დეკლარირებული ღირებულება საბაჟო მიზნებისთვის, მაგალითად, რომ დაამტკიცოს პროდუქტის ღირებულება და შემდგომ გადაიხადოს გადასახადი. Insured Value კი დროა, როცა იხდი სადაზღვევო თანხას, რათა რამე რომ მოხდეს, ანაზღაურება მიიღო.

როცა გადამზიდველი იტვირთავს ტვირთს, ჩვეულებრივ იღებს ზედნადებს (Wayout list) ან ინსპექციის აქტს. მასში წერია ტვირთის დასახელება, რაოდენობა, ხარისხი, შეფუთვა. თუ ნაკლი შეიმჩნევა, ტვირთის მიმღები ან გამგზავნი აკეთებს აღნიშნვას. ანალოგიურად, დანიშნულ პუნქტში მიმღები შეიძლება შეამოწმოს ამოიწურა თუ არა დრო, გაფუჭდა თუ არა საქონელი.

ფირმამ შეიძლება აირჩიოს საავიაციო, საზღვაო, სახმელეთო ან სარკინიგზო ტრანსპორტი, ανάλογად ტვირთის სასწრაფოობის, მოცულობის, წონის ან გარემოს პირობების მიმართ მგრძნობელობის. მაგალითად, მალფუჭებადი საქონელი ხშირად საავიაციო გზით იგზავნება, ხოლო დიდი მოცულობა — საზღვაო ტრანსპორტით, რადგან იაფია. კანონი არ ზღუდავს არჩევანს, თუმცა უსაფრთხო და მიზანშეწონილი საშუალება უნდა იყოს შერჩეული.

თანამედროვე ტექნოლოგიით, Driverless Truck-ები მსოფლიოს ზოგ ქვეყანაში ტესტირდება. საქართველოში ჯერ არაა საკანონმდებლო ჩარჩო, რომ გაუშვან უკაცო სატვირთო. მოხდება საკანონმდებლო ცვლილება უსაფრთხოებაზე, პასუხისმგებლობაზე, შემოწმებების წესებზე. ახლაც მოქმედი კანონი ითვალისწინებს, რომ თვითმავალ მანქანებს არ ჰყავთ ადამიანი საჭესთან, რაც წარმოიქმნება უამრავ კითხვას სამართლებრივად.

Forwarder უზრუნველყოფს ტვირთის ლოგისტიკურ გადაწყვეტას — იპოვის საჭირო ტრანსპორტს, შეათანხმებს ფასს, მოამზადებს საბაჟო დოკუმენტებს და აკონტროლებს მიწოდების მთელ ჯაჭვს. ეს შუამავალია, რომელსაც ხშირად მომწოდებელი ან მიმღები ქირაობს, რომ თავს არ შეაწუხოს მრავალ შუალედურ პროცესზე.

CMR კონვენცია არეგულირებს საერთაშორისო საავტომობილო სატვირთო გადაზიდვებს. იგი აწესებს სტანდარტს, როგორ უნდა მოხდეს ტვირთის ზედნადების შევსება, საიდან სად მიდის ტვირთი, ვინ არის პასუხისმგებელი, რა წესებით ხდება დავების გადაწყვეტა და ანაზღაურების დათვლა ტვირთის დაკარგვისა თუ დაზიანების შემთხვევაში. იგი მოქმედებს მაშინ, როცა ტვირთი იგზავნება ერთი წევრი ქვეყნიდან მეორეში.

თუ ტვირთი ჩაიბარეს განსაზღვრული დოკუმენტაციით (მაგ. ზედნადები, კონოსამენტი ან საავიაციო საბილეთო დოკუმენტი) და დანიშნულ ადგილამდე არ მიიტანეს სრულად ან ნაწილობრივ, გადამზიდველი შეიძლება გახდეს პასუხისმგებელი. ეს შეიძლება იყოს გამოწვეული დაუდევრობით, არასათანადო ინახავს, არასწორი ჩატვირთვით, მარშრუტის დარღვევით ან სხვა გარემოებით, რაც მის უშუალო კონტროლქვეშაა.