რა ხდება, თუ გადამზიდველი მონაწილეობს კრიმინალურ ტრეფიკში (მაგ. ნარკოტიკების)?

საშიში ტვირთები მოითხოვს სპეციალურ დაშვებას, შეფუთვას, ეტიკეტირებასა და ტრანსპორტირების წესებს, რომლებიც განსაზღვრულია ADR (სახმელეთო კონვენცია), IMDG Code (საზღვაო), ICAO/IATA (საჰაერო). მკაცრად კონტროლდება, ვინ იღებს ასეთ ტვირთს, როგორ ეცნობა საფრთხის კლასს, როგორია დაშვების დოკუმენტები.

საერთაშორისო გადაზიდვებში საბაჟო პროცედურა შეიძლება დაეკისროს როგორც დამკვეთს, ასევე გადამზიდველს, ეს დამოკიდებულია იმაზე, როგორ განისაზღვრება ხელშეკრულება და Incoterms პირობები (მაგ. EXW, FOB, CIF, DDP...). თუ წერია, რომ გადამზიდველი უზრუნველყოფს საბაჟო პროცედურებს, მაშინ ის აგებს პასუხს შესაბამის დოკუმენტაციაზე.

საქართველოში სისხლის სამართალი ითვალისწინებს საპროცესო შეთანხმების ინსტიტუტს, მაგრამ ეს მოქმედებს მხოლოდ სისხლისსამართლებრივ კონტექსტში. ანუ თუ დანაშაულია, როგორც ნარკოტიკული ტვირთის გადატანა, მასთან დაკავშრებული პირი შეიძლება მივიდეს შეთანხმებაზე პროკურატურასთან. სამოქალაქო დავაში პირდაპირ ‘საპროცესო გარიგება’ არ იხმარება, არამედ მორიგება-შეთანხმებაზე საუბრობენ.

თუ სატრანსპორტო კომპანიის მიერ მუდმივად ხდება დაგვიანება, ტვირთის წუნდობა ან ფორმალურად ხელშეკრულებას არღვევს, დამკვეთს უფლება აქვს გამოიყენოს რიგი ზომები. მაგრამ საკმარისია თუ არა ერთჯერადი შეცდომა? ჩვეულებრივ, კანონმდებლობასა და პრაქტიკაში ‘არსებითი დარღვევა’ (შესაბამისად, significant breach) არის საჭირო. ანუ ისეთი დარღვევა, რომელიც მნიშვნელოვნად აზარალებს დამკვეთის ინტერესს.

საზღვაო გადაზიდვებში მოქმედებს რიგი საერთაშორისო კონვენციებისა, როგორიცაა ჰააგა-ვიზბის წესები ან ჰამბურგის წესები. ისინი არეგულირებს გადამზიდველის პასუხისმგებლობას ტვირთის დაზიანება/დაკარგვის შემთხვევაში. ასევე არსებობს შიდა კანონმდებლობა, რომელიც საზღვაო პორტებში ოპერაციებს აწესრიგებს. ხელშეკრულებაში უნდა იყოს მოცემული, რა პირობებით ეზღვევა ტვირთი, როგორია ანაზღაურების ლიმიტი.

თანამედროვე ტექნოლოგიით ბევრი კომპანია სთავაზობს დამკვეთს ტვირთის ონლაინ თვალყურის დევნებას GPS ან სხვა სისტემით. ეს არ არის კანონის მოთხოვნა, მაგრამ ხდება მსყიდველობის წერტილი. ხელშეკრულების გაფორმებისას, თუ მხარეები შეუთანხმდებიან ამ ფუნქციას, გადამზიდველმა უნდა გაააქტიუროს სისტემა.

ზოგი დამკვეთი აცხადებს, რომ ტვირთის მონაცემები კომერციული საიდუმლოებაა. გადამზიდველმა არ უნდა გაამჟღავნოს ეს ინფორმაცია მესამე პირებთან. იურიდიულად ამის გარანტია შეიძლება ჩაიდოს ხელშეკრულებაში გამონაკლისებით (შენიღბვა, საჯარო ორგანოებისთვის გაცემის აუცილებლობა).

თუ გსურთ, ტვირთი დარჩეს პორტის ტერიტორიაზე გარკვეული დროით, მოგიწევთ სატერმინალო მომსახურების ხელშეკრულება. ეს აძლევს უფლებას, გამოიყენოთ საწყობები, ჰანგარები ან ღია დასაწყობების ზონა. ტერმინალიც ითხოვს მოსაკრებლებს, ხოლო თუ ტვირთი დგას ძალიან დიდხანს, შეიძლება გაჩნდეს დამატებითი გადასახადი (Demurrage).

სამართლებრივად, თუ გაჩნდა დავა, საჭიროა სასამართლო დანახარჯები: სააღსრულებო მოსაკრებელი, ადვოკატის ჰონორარი, ექსპერტიზის ხარჯი და სხვ. ეს დამოკიდებულია სარჩელის ღირებულებაზე. საქართველოში ვთქვათ, 3%-მდეა სახელმწიფოს მოსაკრებელი, მაგრამ ეს შეიძლება იცვლებოდეს. მოცულობა დიდია თუ მრავალმილიონიანი პრეტენზიაა.