სატრანსპორტო დავების მოლაპარაკებით გადაწყვეტა როდისთვისაა მიზანშეწონილი?

Multimodal ნიშნავს, რომ ერთი ხელშეკრულებით ორ ან მეტ ტიპის ტრანსპორტს იყენებენ (მაგ. საზღვაო+ავტომობილური), და პასუხისმგებლობა აკისრია ერთ გადამზიდველს. Intermodal ნიშნავს, რომ ტვირთი გადადის რამდენიმე ტრანსპორტს შორის, მაგრამ განხვავდება საკონტრაქტო მხარეებიც. მთავარია, ვისთან დგახართ ხელშეკრულებაში.

თანამედროვე ტექნოლოგიით ბევრი კომპანია სთავაზობს დამკვეთს ტვირთის ონლაინ თვალყურის დევნებას GPS ან სხვა სისტემით. ეს არ არის კანონის მოთხოვნა, მაგრამ ხდება მსყიდველობის წერტილი. ხელშეკრულების გაფორმებისას, თუ მხარეები შეუთანხმდებიან ამ ფუნქციას, გადამზიდველმა უნდა გაააქტიუროს სისტემა.

ზღვის გადაზიდვაში კონოსამენტი არის მთავარი დოკუმენტი, რომელიც ადასტურებს, რომ გადამზიდველმა ჩაიბარა ტვირთი და უნდა გადასცეს აღნიშნული დოკუმენტის მფლობელს დანიშნულ პორტში. ეს არის როგორც ნაკისრი ვალდებულების დამადასტურებელი, ისე საკუთრების/ზედნადების მსგავსი საბუთი, რომელიც შეიძლება გადაუფორმდეს მესამე პირს.

ხშირად მთავარ გადამზიდველს აქვს უფლება, რომ ტვირთი სხვა კომპანია-ქვეკონტრაქტორს გადააბაროს, თუ ამას ხელშეკრულება უშვებს. ეს ეწოდება subcontracting. მთავარი გადამზიდველი მაინც მთავარი პასუხისმგებელი რჩება დამკვეთის წინაშე, თუმცა ქვეკონტრაქტორსაც შეიძლება ჰქონდეს თავისი ვალდებულებები.

საშიში ტვირთები მოითხოვს სპეციალურ დაშვებას, შეფუთვას, ეტიკეტირებასა და ტრანსპორტირების წესებს, რომლებიც განსაზღვრულია ADR (სახმელეთო კონვენცია), IMDG Code (საზღვაო), ICAO/IATA (საჰაერო). მკაცრად კონტროლდება, ვინ იღებს ასეთ ტვირთს, როგორ ეცნობა საფრთხის კლასს, როგორია დაშვების დოკუმენტები.

როცა გადამზიდველი იტვირთავს ტვირთს, ჩვეულებრივ იღებს ზედნადებს (Wayout list) ან ინსპექციის აქტს. მასში წერია ტვირთის დასახელება, რაოდენობა, ხარისხი, შეფუთვა. თუ ნაკლი შეიმჩნევა, ტვირთის მიმღები ან გამგზავნი აკეთებს აღნიშნვას. ანალოგიურად, დანიშნულ პუნქტში მიმღები შეიძლება შეამოწმოს ამოიწურა თუ არა დრო, გაფუჭდა თუ არა საქონელი.

ზოგი დამკვეთი აცხადებს, რომ ტვირთის მონაცემები კომერციული საიდუმლოებაა. გადამზიდველმა არ უნდა გაამჟღავნოს ეს ინფორმაცია მესამე პირებთან. იურიდიულად ამის გარანტია შეიძლება ჩაიდოს ხელშეკრულებაში გამონაკლისებით (შენიღბვა, საჯარო ორგანოებისთვის გაცემის აუცილებლობა).

მომხდარა შემთხვევები, როცა ტვირთი ადგილზე მივიდა, მაგრამ მიმღები უარს აცხადებს მიღებაზე, ვთქვათ, ფასის ზრდის თუ სხვა მიზეზით. ასეთი ქცევა არღვევს ხელშეკრულებას. გადამზიდველი იძულდება, ტვირთი სადმე დასაწყობად განათავსოს, გაწიოს ხარჯები. არსებობს კანონი, რომლითაც გადამზიდველს შეუძლია გაყიდოს ტვირთი ლეგალური გზით, თუ არავინ იხდის ხარჯებს.

სამართლებრივად, თუ გაჩნდა დავა, საჭიროა სასამართლო დანახარჯები: სააღსრულებო მოსაკრებელი, ადვოკატის ჰონორარი, ექსპერტიზის ხარჯი და სხვ. ეს დამოკიდებულია სარჩელის ღირებულებაზე. საქართველოში ვთქვათ, 3%-მდეა სახელმწიფოს მოსაკრებელი, მაგრამ ეს შეიძლება იცვლებოდეს. მოცულობა დიდია თუ მრავალმილიონიანი პრეტენზიაა.