შეიძლება თუ არა გადამზიდველს დაენიშნოს ხელშეკრულებაში გადაზიდვის ქვეკონტრაქტორი?

დიახ, ნებისმიერი სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტი, განსაკუთრებით მალფუჭებადი (რძე, ხორცი, თევზი, ბოსტნეული) მოითხოვს ჰიგიენურ სტანდარტებს, ტემპერატურულ რეჟიმს, სპეციალურ კონტეინერებს. საქართველო ადგენს შინაგან რეგლამენტს, ძირითადად საინვესტიციო საკანონმდებლო აქტებით. თუ უგულებელყოფილია, შეიძლება სურსათის ეროვნული სააგენტო დაგაჯარიმოთ.

საზღვაო გადაზიდვებში მოქმედებს რიგი საერთაშორისო კონვენციებისა, როგორიცაა ჰააგა-ვიზბის წესები ან ჰამბურგის წესები. ისინი არეგულირებს გადამზიდველის პასუხისმგებლობას ტვირთის დაზიანება/დაკარგვის შემთხვევაში. ასევე არსებობს შიდა კანონმდებლობა, რომელიც საზღვაო პორტებში ოპერაციებს აწესრიგებს. ხელშეკრულებაში უნდა იყოს მოცემული, რა პირობებით ეზღვევა ტვირთი, როგორია ანაზღაურების ლიმიტი.

სახიფათო (Hazardous) ტვირთი თითქმის ყოველგვარი კანონმდებლობით მოითხოვს სპეციალურ ნებართვას ან ლიცენზიას. საერთაშორისო დონეზე ADR-ის კატეგორიები ავალდებულებს, რომ სატრანსპორტო კომპანია ფლობდეს განსაზღვრულ ტექნიკას, ტრენინგ მიღებულ პერსონალს. ლიცენზიის გარეშე ახდენენ გადაზიდვას, ეს სისხლისსამართლებრივადაც დასჯადია.

შესაძლოა ხელშეკრულებით ჩაინიშნოს, რომ გადამზიდველი承担ებს მხოლოდ X ლარამდე პასუხისმგებლობას ზიანზე. ეს ლიმიტირება არ უნდა იყოს მკაცრად წინააღმდეგი სავალდებულო ნორმების. ზოგჯერ საერთაშორისო კონვენციებიც აწესებს ლიმიტს (CMR, საზღვაო). თუმცა, სასამართლომ შეიძლება უგულებელყოს ლიმიტი, თუ ის გამიზნულად დაბალია და უსამართლობა იკვეთება.

მგზავრთა საავტომობილო გადაყვანისათვის დაწესებულია წესები, რომლებიც ზუსტად განსაზღვრავს გადამზიდველის, ავტოტრანსპორტის ფლობისა და მართვის სტანდარტს, მგზავრთა უსაფრთხოებას, პასუხისმგებლობას ავარიის ან დაგვიანების შემთხვევაში. შინაგან საქმეთა სამინისტროს შესაბამისი რეგლამენტებიც მოქმედებს, ასევე შეიძლება გამოვიყენოთ საერთაშორისო შეთანხმებები, თუ საქმე საზღვარგარეთულ მარშრუტს ეხება.

საქართველოში სისხლის სამართალი ითვალისწინებს საპროცესო შეთანხმების ინსტიტუტს, მაგრამ ეს მოქმედებს მხოლოდ სისხლისსამართლებრივ კონტექსტში. ანუ თუ დანაშაულია, როგორც ნარკოტიკული ტვირთის გადატანა, მასთან დაკავშრებული პირი შეიძლება მივიდეს შეთანხმებაზე პროკურატურასთან. სამოქალაქო დავაში პირდაპირ ‘საპროცესო გარიგება’ არ იხმარება, არამედ მორიგება-შეთანხმებაზე საუბრობენ.

საერთაშორისო სატრანსპორტო ტრანზიტისას საჭიროა გაეცნოთ იმ საერთაშორისო კონვენციებსა და ხელშეკრულებებს, რომლებიც არეგულირებს ტვირთისა თუ მგზავრების საზღვრებს მიღმა გადაყვანას. ასეთებია, მაგალითად, CMR (საერთაშორისო საავტომობილო გადაზიდვების კონვენცია), აგრეთვე სხვა დოკუმენტები, რომლებიც აწესრიგებს საზღვაო, საავიაციო თუ სარკინიგზო გადასაყვან პროცესს. ამასთან, სავაჭრო დოკუმენტაციაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს საბაჟო კანონმდებლობა და შესაბამისი სასაზღვრო პროცედურები.

ზოგჯერ დამკვეთმა შეჰყავს ტვირთის გამოცხადებული ღირებულება ზედნადებში, რათა პრეტენზიისას بتوانოს ანაზღაურების მიღება სწორედ ამ ბაზაზე. თუ ღირებულება არ არის მითითებული, კანონით შეიძლება არსებობდეს ლიმიტირებული კომპენსაცია. ჰააგა-ვიზბის, CMR და სხვა კონვენციებში პასუხისმგებლობის ლიმიტი ხშირად არის კგ-ზე ფიქსირებული თანხა.

როცა გადამზიდველი იტვირთავს ტვირთს, ჩვეულებრივ იღებს ზედნადებს (Wayout list) ან ინსპექციის აქტს. მასში წერია ტვირთის დასახელება, რაოდენობა, ხარისხი, შეფუთვა. თუ ნაკლი შეიმჩნევა, ტვირთის მიმღები ან გამგზავნი აკეთებს აღნიშნვას. ანალოგიურად, დანიშნულ პუნქტში მიმღები შეიძლება შეამოწმოს ამოიწურა თუ არა დრო, გაფუჭდა თუ არა საქონელი.